بازم تكرار مي كنم كه اصلا لازم نيست يك قاري تمام اين اتفاقات پيچيده ي ذهني رو بلد باشه. تنها با شنيدن اين تلاوتهاي ناب و البته بازشنوايي و تكرار فراوان اونها كم كم به ملكه ي ذهني مي رسيم. درست مثل زماني كه اين مقامات رو با شنيدن و تمرين زياد به ذهن سپرديم در حالي كه اصلا از تفاوت اونها در شكل چينش و فواصل نتها خبر نداشتيم.

تذكر 2 :
هر اكتاو داراي هشت درجه و شش پرده ي صوتيه. حواستون باشه كه بين دو كلمه ي درجه و پرده سردرگم نشيد. علت هم اينه كه اين هشت درجه يا نت فواصل يكساني ندارن...

تذكر 3 :
در تلاوتهايي نظير اجراهاي استاد منشاوي كه از درجه ي چهارم بيات مقدماتي وارد رست شده و از اونجا مجددا به بيات در يك پرده ي بالاتر و سپس به بيات ثاني در دو و نيم پرده بالاتر رفته مي شه علي الظاهر صداي قاري به شش و نيم پرده بالاتر منتقل مي شه يعني مثلا استاد منشاوي در تلاوتي نظير سوره ي حشر يك اكتاو بعلاوه ي نيم پرده اوج مي گيره اما عموما اين مدل از اوج گيري رو هم يك اكتاوي معرفي مي كنن.

ورود به رست از درجه ي چهارم بيات........3 پرده
ورود به بيات بعد از رست......................1 پرده
بيات به بيات.....................................2.5 پرده

3+1+2.5=6.5

توجيه اين خطاهاي جزئي هم اينه كه كمترين فاصله ي نتها در موسيقي مقامي نيم پرده نيست و گاهي تا ربع پرده هم نزديك مي شن اما چون ما عادت كرديم به سيستم نت نويسي و سلفژ موسيقي كلاسيك غربي و اونجا كمترين فاصله رو نيم پرده مي دونن اين اختلاف بوجود مياد. وقتي ما فواصل مقامات در تلاوت اساتيد رو با نرم افزارهايي مي سنجيم كه براي موسيقي غربي و كلاسيك طراحي شدن اين خطاها طبيعيه. همين قدر بدونيم كه مثلا ورود به رست از درجه ي چهارم بيات دقيقا سه پرده اختلاف سطح نداره و احتمالا بايد حدود 2.75 پرده باشه كه با اين نرم افزارها زياد مشخص نمي شه. به هر شكل بهتره كه فعلا اوج گيري استاد منشاوي رو هم همون يك اكتاوي در نظر بگيريم با كمي احتياط...

 

انواعي از فرود بعد از مقام صبا همراه يك توضيح كلي در مورد فرودهاي غير هم سطح
گاهي اوقات با كمي دقت مي تونيم رابطه ي بين مقاماتي رو كه به طرزي عجيب اما زيبا در هنگام فرودهاي غير هم سطح استفاده ميشن كشف كنيم. منتها بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه در فرودهاي غير هم سطح الزاما واژه ي فرود به معناي يك حركت پايين رونده در اتصال مقامات نيست. به اين نكته فكر كنيد كه ما در اين اتصالات مثل دقايق ابتدايي تلاوت در حال اوج گيري هستيم اما اولا تمام اين پله هاي اوج گيري رو در عمل پياده نكرده و عموما به شكل ذهني انجام مي ديم ، ثانيا اون قسمت هاي پاياني تلاوت رو كه عملا اجرا كرده و به گوش مخاطب مي رسونيم در اصل بم خوني مقامي هست كه در انتهاي اين اوج گيري ذهني انجام داديم. اول يك مثال از پست اول اين تاپيك رو تشريح مي كنم بعد ميريم سراغ مثال هاي جديد.
اوايل اين تاپيك صحبت از اين شد كه مي شه بعضي مقامات رو بعد از مقامي ديگه غير هم سطح هم خوند. مثلا در اولين مثال صحبت از رستي شد كه بعد از سه گاه در يك و نيم پرده پايين تر از نت پايه ي سه گاه خونده مي شه. يعني همون رستي كه فرود اوليه ي استاد منشاوي در سوره ي رعد بود و بعد از اون به بيات پايين تر رفت و ختم كرد. هرچند كه يادگيري اين انتقالات غير هم سطح تقريبا سماعيه و با تكرار فراوان بايد ملكه ي ذهن بشه اما ميشه تا حدودي اون ها رو تشريح كرد. به روند ايجاد اين انتقال توجه كنيد..
بعد از سه گاه مقام بيات جايگاه هم سطح داره پس در همون نت پايه يعني A وارد بيات مي شيم. حالا اين بيات رو به فرمي كه همه بلديم و استاد عبدالباسط هم نمونه ي ماهر استفاده از اين روشه منتقل مي كنيم به بياتي كه دو و نيم پرده بالاتر از بيات اوله يعني بيات با نت پايه ي D . حالا به شكل هم سطح وارد رست مي شيم با همين نت پايه ي D و بعد از اين رست وارد مقام سه گاه مي شيم با جايگاه اصلي خودش بعد از رست كه دو پرده بالاتره يعني سه گاه با نت پايه ي #F . حالا هم سطح با اين سه گاه وارد رست مي شيم با همون نت پايه ي #F . فقط حواسمون هست كه استاد در اين مرحله ي پاياني رست رو در يك اكتاو پايين تر يعني به فرم بم خوني اجرا مي كنه اما اين بم نسبت به اوجي هست كه ناخودآگاه تو ذهنش متصور شده و ما فرازي كه قبل از اين مرحله شنيديم همون سه گاه هست كه اين بم خوني نسبت به اون سه گاه تنها يك و نيم پرده پايين تره. چه چهار و نيم پرده بالاتر چه يك و نيم پرده پايين تر. هردو يك نت هستند با يك حس صوتي و تنها در فركانس متفاوتن. تمام اين مراحل طولاني در ذهن انسان ناخودآگاه حساب مي شه و وقتي قاري بعد از سه گاه در نت پايه ي A يهو مي ره به رست با نت پايه ي #F اين انسان اصلا احساس ناخوشايندي بهش دست نمي ده.

  بعد از اين توضيح نسبتا طولاني بريم سراغ فرود بعد از مقام صبا. از اونجايي كه معروف ترين و جاافتاده ترين فرودها در مقامهاي بيات و رست فراگير هستن منم از همين دو مقام مثال ميارم.

اولين مثال از يك فرود غير هم سطح استاد منشاوي در مقام بيات بعد از صبا در تلاوت سوره ي يوسف.. استاد در حال تلاوت در مقام صبا با نت پايه ي C هست كه در مقام بيات با نت پايه ي F فرود مياد. روند ذهني اين فرود اينطوريه كه بعد از صبا به فرم هم سطح وارد بيات شده و طبق روشي كه گفتم همه بلديم به بيات با نت پايه ي F يعني دو و نيم پرده بالاتر از C رفته. حالا در مرحله ي اجرا داره اين بيات جديد رو بم خوني مي كنه كه نسبت به اكتاو بالاي خودش شش پرده و نسبت به آخرين فراز اجرا شده در صبا سه و نيم پرده پايين تره. با اين روش استاد فرودي غير هم سطح در بيات داره كه هم فرود لحني هست هم فرود صوتي با تغيير فركانس :

فايل صوتي در پيكوفايل

فايل صوتي در پرشين گيگ