بسم الله الرحمن الرحیم

شیخ تاج الدین الهلالی پسر دختر عموی مادر استاد منشاوی است در باره عرفان و تصوف می گوید

عرفان امام خمینی(ره)؛ عامل حکومت بر قلب ها

 کسی که کتاب اسرار الصلاة امام خمینی(ره) را بخواند می داند که اگر امام حضور و شخصیت عرفانی نداشت، نمی توانست این موج ها را از قلب خود منتشر کند اگر دل و قلب امام(ره) از شعاع های عرفانی خالی بود، به پیروزی نمی رسید ، چرا که اگر امام فقط بر علم خود تکیه داشت اساساً موفق نمی شد، چون فقط با علم نمی توان پیروز شد.

شیخ الهلالی، در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه

  تصوف در مصر؛ از پیشینه تاریخی تا وضع کنونی

  "شیخ اعتدالگرا و محب اهل بیت(ع)"؛ شاید این بهترین توصیف درباره دکتر شیخ تاج الدین الهلالی باشد که به دعوت معاونت بین الملل حوزه های علمیه ، چند صباحی است در ایران و شهر مقدس قم حضور دارد.

اشاره؛

"شیخ اعتدالگرا و محب اهل بیت(ع)"؛ شاید این بهترین توصیف درباره دکتر شیخ تاج الدین الهلالی باشد که به دعوت معاونت بین الملل حوزه های علمیه ، چند صباحی است در ایران و شهر مقدس قم حضور دارد.

این مفتی کل سابق استرالیا و عضو شورای مرکزی مجمع جهانی بیداری اسلامی که خود از اساتید به نام الازهر و نیز عضو شورای دارالتقریب اسلامی قاهره هم می باشد، با حضور در محل خبرگزاری حوزه به تبیین جایگاه و پیشینه تاریخی تصوف در مصر پرداخته و ضمن تشریح وضعیت کنونی با نگاهی واقع گرایانه و در عین حال اعتدالی آن را تشریح و نقد کرده است.

آنچه در ادامه می آید، برش هایی خواندنی از کلام بی تکلف ، صمیمانه و در عین حال برآمده از ارادت این اندیشمند شهیر مصری به خاندان عصمت و طهارت(ع) است.

نگرانی از ورود نااهلان به تصوف

متاسفانه افراد نا اهلی وارد عرصه تصوف شده و بدعت ها و دروغ هایی را وارد آن کردند، اما علمای عرفان و تزکیه از حقیقت صفا و عرفان اصیل دفاع کرده و می کنند. اگر ما بخواهیم سه درجه و مرتبه برای دین قائل شویم و آن را اسلام و ایمان و احسان بنامیم، تصوف در جایگاه احسان قرار می گیرد.

بنده کتابی دارم به نام "الجامع المبین لإصلاح قلوب المسلمین" که کتابی است عرفانی و متعلق به 25 سال پیش.

بهره گیری از شیخ صالح الجعفری

من توفیق شاگردی در محضر شیخ صالح الجعفری را داشته ام که سلسله ایشان در تصوف به امام رضا (ع) می رسد و حدیث معروف سلسلة الذهب را با سند آن از شیخ صالح شنیده و روایت می کنم. شیخ صالح الجعفری بر این باور بود که ولایت ولی خدا تثبیت نمی شود و از سَلب ایمان خود ایمن نیست تا اینکه با رسول خدا(ص) ملاقات کند.

روایات فراوانی از مشایخ از ایشان شنیدم که همه این روایات مؤید عقاید مذهب امامیه جعفری در زمان حیات امام زمان(ع) و جمع شدن اولیاء گرد ایشان است که البته این سخن ها و روایات نیازمند تاویل و توضیح است؛ پیامبر (ص) می فرماید: با مردم طوری سخن بگویید که می فهمند و با آنها به میزان خردشان سخن بگویید. پس نباید انسان هرچه را که می داند به زبان بیاورد.

روایاتی مختص با مقام و جایگاه امام علی(ع)

پیامبر (ص) در حدیثی که در بخاری هم نقل شده به مطلبی اشاره می کند. بنده اینجا به حدیث بخاری اشاره می کنم تا کسی فکر نکند در صدد طرفداری و جانبداری از گروه خاصی هستیم. عنوان این روایات در بخاری چنین است: «ما خص به النبی قوما دون آخرین».پس پیامبر برای برخی گروه ها صفاتی ویژه ذکر کرده همچون روایت معروف «انا مدینة العلم و علی بابها» و «انا مدینة الحکمة و علی بابها»، زیرا روایاتی را برای امام علی(ع) گفته اند که بی شک عامه صلاحیت آن را نداشته اند.

کتابخانه ای با صدجلد کتاب در ردّ وهابیت

استاد ما شیخ صالح الجعفری نیز گام هایی در این زمینه برداشته است، بدین معنی که پس از آن که وهابیت وارد مصر شد و بر اهل سنت و مسلمانان و سلفیه مصر مسلط شد و این کشور را از کتاب های خود لبریز کرد و با اندیشه سلفیه و صوفیه و اندیشه اهل بیت(ع) و تشیع به مقابله برخاست، تنها کتابخانه ای که در مصر فعال بود و کتب فراوانی در ردّ وهابیت داشت، کتابخانه شیخ صالح الجعفری بود که قریب به صد جلد کتاب قدیمی و معتبر در ردّ وهابیت در آن موجود است.

کتبی در رد خوارج های نوظهور

خود بنده در کتاب «کیف أکون سلفیا» که در ردّ وهابیت نوشته شده، نام 228 کتاب در این باب را ذکر کرده ام و اکنون نیز این کتاب در حوزه چاپ می شود. 228 کتاب در ردّ این خوارج های نوظهور که از مؤلفان این کتب فقط 13 نفر آنها از علمای شیعه و بقیه از علمای اهل سنت هستند که نظریات ابن تیمیه ومحمد بن عبدالوهاب را رد می کنند.

صرف پول های هنگفت،‌ دلیل رشد وهابیت در آفریقا!

به هر حال عرفاء و صوفیه نقش فعال و چشمگیری در حفظ اسلام در آفریقا داشته است. البته اگر عرفان و تصوف نبود، آفریقایی ها اگر میان بت پرستی و وهابیت مخیر می شدند، بت پرستی را انتخاب می کردند، چرا که وهابیت هنگامی که به آفریقا رسید، به مردم این سرزمین گفت شما و پدران و اجداد شما همگی کافر هستید و نماز و اعمال شما کفر است و از این رو به خاطر این برخورد وهابیت بود که حتی مسیحیان در آفریقا موفق تر از وهابیت هستند، اما تنها عامل موفقیت وهابیت در آفریقا این بوده که آنها از فقر مردم سوء استفاده کرده اند. آنها به مردم می گویند وهابی شو و این پول را بگیر. «کاد الفقر أن یکون کفرا». آنها از فقر مردم سوء استفاده کردند و آنها را با پول خریدند، اما باز هم بیشتر آنها بعد از آنکه پول را از وهابی ها می گرفتند، تسبیح خود را در دست گرفته و ورد و ذکر سابق خود را ادامه می دادند.

راز و رمز دست یابی به حقیقت

در خصوص ارزیابی تصوف باید بگوییم شما اگر اهل عرفان نباشی هیچ بهره و نصیبی نداری و هیچ جایی در دلها نخواهی داشت. شما اگر متخصص در علم شریعت شوی و تمام علوم زبان عربی و تفسیر و حدیث و فقه را یاد بگیری، اما بهره ای از تزکیه ، عرفان و یا تربیت روحی نداشته باشی،  در واقع بهره ای  نداری. هرکس اهل حقیقت باشد اما متشرع نباشد دچار زندقه و کفر شده و هرکس این دو را جمع کند، به حقیقت می رسد؛ پس حقیقت این است که هم اهل شریعت و هم اهل طریقت باشی، هم علم حلال و حرام را بدانی و هم اهل توجه به قلب و دل باشی.

تصوف حقیقی یعنی راه مستقیم به سوی اهل بیت(ع)

در مورد مصر نیز باید بگویم تصوف و عرفان ریشه ای عمیق در مصر دارد و البته برخی ها خواستند آن را دستکاری کنند و آن را به سلفیه نزدیک یا از استغاثه و توسل و محبت و موالات دور کنند، اما من به شما می گویم که تصوف عبارت است از راه مستقیم به سوی اهل بیت (ع)، زیرا در سلسله های صوفیه در نهایت 90 درصد آنها حسینی و 10 درصدشان، حسنی هستند و اهل طریقت هیچ راهی برای رسیدن به حقیقت ندارند، مگر اینکه در نهایت آن را از امام علی(ع) گرفته باشند، زیرا ایشان باب عرفان است و هیچ طریقتی حتی در اهل سنت وجود ندارد که به ابوبکر یا عمر یا عثمان برسد، این مساله امکان ندارد، چرا که تمام راه ها بدون استثنا به امیرالمؤمنین علی(ع) منتهی می شود.

فرقه بکریون نه اهل شریعتند ،‌نه طریقت!

فرقه بکریون که جزو صوفیه هستند، آنها نه اهل شریعت هستند و نه اهل طریقت و نه چیزی از عرفان فهمیده اند. بکریون از لحاظ نسب به ابوبکر می رسند، اما از ناحیه طریقت و اساتید به ابوالحسن الشاذلی می رسند که شریف(سیّد) است. آنها از لحاظ نسب ابوبکری هستند اما از لحاظ فرقه ای شاخه ای از شاذلیه هستند.

تصوف باید در دست عالم و عارف باشد

بی شک تصوف هنگامی که به دست یک شیخ عالم وعارف باشد، در آن خیر است اما هنگامی که شیخ طریقت جاهل باشد و ارتباطی با شرع نداشته باشد، حلال را حرام و حرام را حلال می شمارد و لذا خیری در آن نیست!

فرقه جعفریه؛ ملتزم ترین فرقه به شریعت

به جرأت می توانم بگویم که در میان فرقه های صوفیه از نظر التزام به شریعت، هیچ فرقه ای ملتزم تر از طریقه جعفریه متعلق به شیخ صالح الجعفری نیست که مرکز آن هم الدّرّاسه است که پشت دانشگاه الازهر بوده و زیر نظر برخی علمای الازهر است. پیروان این فرقه نیز بیشتر در استان های ساحلی مصر همچون استان اسوان، أقصر، قنا، سوهاج، اسیوط، بنی سویف، استان شرقی، استان غربی، استان البحیرة و اسکندریه زندگی می کنند که پاک ترین آنها در همین استان ها هستند. پس جعفریه و خلیلیه اهل شرع هستند، بیومیه و قوصیه و شاذلیه نیز اهل شرع هستند. شاذلیه از شاگردان شیخ عبدالحلیم محمود، شیخ اسبق الازهر هستند که از علمای جلیل و عالم و عارف بود و کتاب هایی درباره حضرت زینب(س)، حضرت نفیسه(س) و حضرت سکینه(س) نگاشته و در ضمن کتب فراوانی نیز در زمینه تصوف به رشته تحریر درآورده است.

سراینده هزاران شعر و قصیده در مدح اهل بیت(ع)

شاید برای شما جالب باشد که بدانید شیخ صالح الجعفری، هر روز یک شعر در مدح اهل بیت(ع) می سرود و هزاران قصیده در مدح اهل بیت(ع) گفته است . طریقه جعفریه شیعی نیست اما شیخ صالح الجعفری از سادات حسینی است. فرقه جعفریه در همه جای دنیا مرید دارد حتی در مدینه و ترکیه و دیگر جاها. این فرقه کتابخانه هم دارد. این کتابخانه که دارالحکمه نام دارد، دارای کتاب های ضد وهابیت و سلفیه است و شما هر کتابی در موضوع محبت اهل بیت(ع) که بخواهید در این کتابخانه یافت می شود.

فرقه جعفریه از میان فرقه های بزرگ و نامدار صوفیه بیشتر به فرقه دسوقیه نزدیک است. برهانیه نیز شاخه ای دیگر از دسوقیه است که منسوب به محمد عثمان البرهانی است. خلیلیه نیز فرقه خوبی است که مرکز آن زقازیق (مرکز استان شرقی) است. بیشتر پیروان خلیلیه با فرهنگ و درس خوانده هستند.

اهل ولایت، اجازه درک محضر امام زمان (عج) را می یابند

در اینجا لازم می دانم که توضیحاتی نیز راجع به فرقه تیجانیه بیان کنم که یک فرقه آفریقایی است. تمام صوفی های عمیق، دیدگاه آنها نسبت به امام مهدی(ع) از هر عالم دیگری بیشتر است. زیرا آنها به روحانیات عرفانی و غیبی توجه دارند و می گویند کسی مرید حقیقی نیست مگر اینکه حضرت خضر علیه السلام را درک کند و ملاقات آنها با حضرت خضر (ع) از ضروریات ولایت است و از این رو ملاقات با صاحب الزمان(ع) نیز از ضروریات است چون امام زمان به کسی اجازه ملاقات نمی دهد مگر اینکه اهل ولایت باشد پس اگر اهل ولایت باشی امام زمان این اجازه را به شما خواهد داد.

اکثر فرقه هایی که من می شناسم بر این باورند. البته برخی فرقه ها نیز بر ضرورت رؤیت پیامبر(ص) در بیداری (نه در خواب) تاکید دارند. پس حال که دیدار و مشاهده پیامبر از نظر آنها ممکن است، پس چرا ملاقات و دیدار امام زمان (عج)که در قید حیات هستند، ممکن نباشد؟

هر کس شیخ شد که ‌بر حق نیست!

البته برخی فرقه های صوفیه مصر نیز سیاسی و منسوب به مبارک هستند که یک فرد بی سواد شیخ آنها شده که حتی بلد نیست سوره فاتحه را بخواند و وضوی صحیح بگیرد. ما در همین رابطه تعبیری داریم مبنی بر این که هر کس که کلاغ راهنمایش باشد او را به سوی گله سگ ها راهنمایی می کند. پس مجرد شیخ بودن دلیل نمی شود که کسی بر حق باشد و اساساً شیوخی که در دربار سلاطین هستند شیطان هستند.

شیوخ درباری، مزدوران دستگاه فاسد

 مرد عارف کسی است که بزرگ باشد و عزت داشته باشد و از دنیا و جاه و مقام آن به دور باشد. اینها مشتی نادان و جیره خوار هستند که مزدور دستگاه اطلاعاتی دولت هستند برای اینکه مردم را از سیاست و امر به معروف و نهی از منکر دور کنند. همین ها هستند که در ایام ولادت امام حسین (ع) زنان رقاصه می آورند و مجلس رقص و غنا برپا می کنند و مردم را به رقص در می آوردند و در ایام ولادت حضرت زینب (س) نیز همین کار را می کنند.

جایگاه والای امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) در نزد صوفیه مصر

در مورد حضرت زینب(س) باید بگویم که زینب کبری(س) در مصر است و زینب صغری در شام و این را من با تحقیق ودلیل می گویم. حضرت زینب(س) رییس دیوان اولیاء است. صوفیه عبارتی دارند که می گویند امام حسین علیه السلام ولی نعمت مصر است و حضرت زینب رییس دیوان اولیاء است که هر جمعه به ریاست ایشان برگزار می شود.

حضرت نفیسه (س)هم بی بی علم و بی بی دنیا و آخرت است. شیخ محمد متولی الشعراوی مشرب نفیسی داشت و بنده هم زینبی هستم. من در زمان زندان و بیماری که جای خوابیدن هم نداشتیم و هشتاد نفر با هم در اتاقی زندانی بودیم، سوره فاتحه را می خواندم و می گفتم: أماه(مادر) و احساس می کردم بر روی بالش حریر خوابیده ام و در بهشت هستم.

قدرت و حیات اصلی متعلق به بعد از مرگ است

به اعتقاد من، روح انسان در دنیا در بدن او زندانی است و هنگامی که می خوابد روحش آزاد می شود و هنگامی که می میرد آزادی روح او بیشتر می شود. پس قدرت حقیقی پس از مرگ حاصل می شود. «الناس نیام فإذا ماتوا انتبهوا». هنگام زندگی دنیا، روح زندانی بدن است و هنگام مرگ روح انسان آزاد می شود و به نظر من برکت و تاثیر آنها پس از مرگ بسیار بیشتر از مان حیات است.

برخی پیروان تصوف دولتی، مشروب خوار هستند!

در مصر تصوف رسمی وابسته به دولت هم پیروانی دارد که البته آنها گرد سفره ها جمع شده اند بدون اینکه پشتوانه علمی لازم را داشته باشند. برخی از آنها حتی اهل نوشیدن مشروبات الکلی و مواد مخدر هستند و شیخ هم به آنها اجازه می دهد!

مفتی مصر به سرباز السیسی تبدیل شده است

به همین دلایل است که مردم هم به آنها احترام نمی گذارند چون اهل بدعت و امور غیر متعارف هستند. اکنون بزرگ ترین عالم این دسته که از طرفی از تصوف و استغاثه و توسل حمایت می کند دکتر علی جمعة مفتی مصر است که در عین حال می بینیم اهل حقیقت نیست و با ارتش ساخت و پاخت کرده و به سرباز ارتش و السیسی تبدیل شده و خواستار کشتار اسلامگراها می شود و فتوا هم می دهد که اسلامگراها خوارج امت هستند که باید کشته شوند و گونه این صحبت ها از یک عالم واقعی شایسته نیست.

شیخی که فتوای کشتن اسلام گراها را می دهد!

 یک عالم واقعی باید بگوید ما با این برادران اختلاف داریم و با نظر آنها موافق نیستیم چون اشتباه می کنند نه اینکه فتوای کشتن آنها را بدهد وبرای همین است که همین شیخ اکنون جرات ندارد بدون محافظ و همراهی پلیس وارد یک مسجد شود، اما من عصای خود را به دست می گیرم و به مساجد سلفیه و وهابیت و صوفیه و اوقاف و الازهر و همه جا می روم و کسی هم با من کار ندارد چون می دانند من دشمن آن ها نیستم. من ضد تکفیر و غلوّ سلفی هستم، اما سلفی به معنای حقیقی هستم چون ائمه ما رهبران و بزرگان سلف هستند.

تصوف در مصر با سیاست بیگانه است

نکته دیگری که می خواهم به آن اشاره کنم این است که تصوف در مصر حضور فعال و مؤثری در مسایل جامعه و روز ندارد. هر کسی منحصر به گروه خود شده و کاری به مسایل سیاسی و مشکلات موجود ندارد، ممکن است کسی عضو شاذلیه باشد و السیسی را هم قبول داشته باشد. اکثریت تصوف مصر ضد اخوان المسلمین هستند. البته اخوانی ها هم اهل ذکر و تصوف هستند، اما اشکال آنها این است که با سیاست بازی می کنند؛ برای اینکه عربستان را راضی کنند، نزد آمریکایی ها می روند و برای اینکه تکفیری ها را راضی کنند لباس آنها را می پوشند و در مقابل صوفی ها نیز البته لباس صوفیه بر تن می کنند!

روزی کسی به من گفت باید یک حزب صوفی برای مقابله با اخوان تشکیل بدهیم که به او گفتم کسی که همتش تخریب دیگران باشد نمی تواند خودش را بسازد. من اگر خودم را بسازم و خوبی ها و محاسن خود را نشان دهم پیروزم و نورانیت دارم و کاری به دیگران ندارم. من به جای اینکه به طرف مقابل خود بگویم تو مریض و کافر و گمراهی بهتر این است بگویم من سالم هستم و نماز می خوانم و ذکر خدا می گویم.

قصد راه اندازی مجله ای با موضوع عرفان را دارم

در همین رابطه با برخی دوستان خود قرار گذاشته ایم که مجله ای تاسیس کنیم و به مسایل عرفانی متمرکز شویم زیرا امت اسلام نیازمند این مسایل است. مردم نیازمند تزکیه قرآنی و محمدی و شرعی و علمی هستند.

عرفان امام خمینی(ره)؛ عامل حکومت بر قلب ها

 کسی که کتاب اسرار الصلاة امام خمینی(ره) را بخواند می داند که اگر امام حضور و شخصیت عرفانی نداشت، نمی توانست این موج ها را از قلب خود منتشر کند اگر دل و قلب امام(ره) از شعاع های عرفانی خالی بود، به پیروزی نمی رسید ، چرا که اگر امام فقط بر علم خود تکیه داشت اساساً موفق نمی شد، چون فقط با علم نمی توان پیروز شد.

لزوم پرهیز از تفکرات غلوآمیز

 شما ببینید سلفیه هرجا باشند منفور هستند و پیروان آنها هم به خاطر پول به شیخ خود گرایش دارند و پیروان آنها همگی جیره خوار هستند. مشایخ آنها هم جیره خوار هستند. من به عنوان یک پیرمرد 74 ساله به شما توصیه و نصیحت می کنم که در گفتمان و مطالعات خود به روایات صحیح نزد طرفین تکیه کنید و از روایت ضعیف و واهی و غیر مستند پرهیز کنید و از تفکرات باطنی و آغشته به غلو پرهیز کنید. حتی خود صوفیه نیز شطحیات دارند که باید از همه اینها پرهیز کرد و الحمد لله کتابخانه عرفان و تصوف غنی است و می توانید صد ها سال در این زمینه بنویسید. ما هم بنا داریم در یک هفته نامه به مساله عرفان و تزکیه تمرکز کنیم، زیرا سلفیه و تفکر آنها به مصر حمله ور شده. آنها به لیبی هم رفته و کتاب ها را سوزانده اند. من برخی از جوانان تکفیری را دیدم که در سینا زندگی می کردند. دیدم آنها نقشه ای دارند ومی گویند اگر خداوند عزوجل به ما توفیق داد که حکومت توحید تشکیل دهیم، مثلث کفر را از بین میبریم و منظور آنها از مثلث کفر علمای الازهر ، صوفیه و شیعه است!

40 مکان مقدس مربوط به اهل بیت(ع) در کشور مصر

ما در مصر 40 مکان مقدس مربوط به اهل بیت(ع) داریم که اسامی این اماکن در کتاب "دور مصر الثورة في تحقیق الوحدة الإسلامية" آمده است. تکفیری ها می گویند ما باید بت های فرعونی و بت های صوفیه را خراب کنیم و در این راه ابتدا از بت های صوفیه شروع می کنیم که عبارتند از مقام حضرت زینب و حضرت سکینه و حضرت نفیسه و...

آنها می خواهند تمام ضریح های مقدس را خراب کنند. آنها مقام شیخ زوید صحابی و مسجد پیرامون آن را خراب کردند. مرقد مالک اشتر را دوبار خراب کرده اند و می خواهند تمام ضریح ها و مشاهد اولیاء را خراب کنند و بعد از آن هم به سراغ فرعون بروند.

ضرورت پالایش تصوف از بدعت ها و انحرافات

تصوف پیشینه محکم و قدرتمندی دارد و به برکت علما و مشایخ و عرفا ادامه می یابد و از بین نمی رود و خداوند همان گونه که علم نحو و فقه و اصول را حفظ می کند، علم تزکیه را نیز حفظ می کند اما باید ما هم تلاش کنیم. مبارزه با بدعت ها ممکن نیست مگر با سنت حقیقی و قرآن و بدون این وقت را تلف کرده ایم. ما نمی توانیم با آنها مبارزه کنیم مگر با علم و دلیل و برهان. امروز در مصر هیچ مرجعی برای دفاع از تصوف و تصفیه و ویرایش تصوف از بدعت ها و انحرافات وجود ندارد و ما نیاز داریم یک هفته نامه حتی در یک صفحه در این زمینه داشته باشیم و عرفان صحیح را بازگو کنیم.

مردم مصر به حضور اهل بیت(ع) در کشورشان افتخار می کنند

ان شاء الله به مصر که آمدید می بینید که صدها خانه متعلق به اهل بیت(ع) وجود دارد که اهالی آن خانه ها از ترس نظام ناشناس هستند. فقط چهل مکان مقدس متعلق به اهل بیت(ع) معروف هستند اما مکان های زیاد دیگری هم وجود دارد که ناشناس هستند. آنها امامزاده هایی بوده اند که از دست اموی ها به مصر فرار کرده اند و تاریخ هم به آنها ظلم کرده و ما هم در این زمینه کوتاهی کرده ایم.

مردم مصر می گویند که ما به داشتن کانال سوئز و رود نیل افتخار نمی کنیم، بلکه افتخار ما اهل بیت(ع) و حضور آنها در مصر است. این نشانه محبت است که باید آن را تعمیق کنیم.

لازمه فعالیت در عصر پاییز عربی!

ما به همراه جمعی از برادران مشغول بررسی برای تاسیس یک مجله تبلیغی- تربیتی در فضای علمی و آرام هستیم؛ چرا که "پاییز عربی" با گرد و خاک خود چشم ها را کور کرده و ما می خواهیم اوضاع را با ذکر و اخلاق آرام کنیم. چون ما معتقدیم اتفاقات اخیر جهان عرب به معنای انقلاب نبوده است.

موضوعات مرتبط: شیخ تاج الدین الهلالی پسر خاله منشاوی